انواع روش های ارزیابی سختی فیلم پوشرنگ های آلی

  روش آزمون تعیین سختی رنگ های آلی به وسیله دستگاه سختی سنج آونگی (آونگ کونیک – آونگ پرسوز)

  • روش آزمون تعیین سختی فیلم رنگ با استفاده از مدادهای گرافیتی استاندارد

 

روش آزمون تعیین سختی رنگ های آلی به وسیله دستگاه آونگ میرا شونده

این آزمون بر اساس تفاوت نوع آونگ به دو روش تقسیم می شود:

روش آزمون   Aبا استفاده از آونگ کونیک

KONIG Pendulum) – زمان جابجایی (نوسان) آونگ کونیک از 3 تا 6 درجه بر حسب ثانیه (

روش آزمون   B با استفاده از آونگ پرسوز

(PERSOZ Pendulum – زمان جابجایی (نوسان) آونگ پرسوز  از 4 تا  12 درجه بر حسب ثانیه)

. خلاصه روش آزمون

آزمون آونگ میرا شونده به عنوان یک روش حساس برای تعیین تفاوت سختی پوشش شناخته شده است. منظور از سختی به معنی مقاومت در برابر تغییر شکل می باشد. در واقع سختی با مقاومت در برابر تغییر شکل فیلم رنگ تعیین می شود. آونگ روی سطح پوشش قرار داده  می شود و کاهش نوسان بررسی می گردد. این کاهش توسط دستگاه مشخص می شود هر چه تعداد نوسان کمتر باشد سختی کمتر است. زمان نوسانات تحت تأثیر ترکیبی از خواص فیزیکی و مکانیکی فیلم رنگ، از جمله سختی، کشش، ضریب اصطکاک نمونه تحت آزمایش، می باشد.   با کاهش سختی و افزایش کششی یا ضریب اصطکاک، زمان و تعداد نوسانات کاهش می یابد.

این دو روش (کونیک و پرسوز) در اصل بر اساس دامنه نوسان آونگ به دلیل تغییرات سطح فیلم که مانع از نوسان پاندول و موجب کاهش تعداد نوسان است، طراحی شده است. هرچه کاهش سریع‌تر باشد سطح نرم‌تر است. دو روش (کونیک و پرسوز) درمورد زمان رفت و برگشت و دامنه نوسانات متفاوت هستند. به طور کلی زمان رفت و برگشت (به تعادل رسیدن) آونگ کونیک نصف زمان رفت و برگشت آونگ پرسوز است. آونگ پرسوز حساسيت بيشتري نسبت به آونگ کونیک برای اندازه‌گیری سختی پوشش‌های نرم دارد، اما ممکن است برای پوشش سخت و لغزنده مناسب نباشد زیرا این آونگ با سطح، تماس کمتری برقرار می کند و دارای ضریب اصطکاک کمتری می باشد.

روش آزمون A– آونگ کونیک

تجهیزات

دستگاه شامل پایه نگهدارنده به منظور نگهداری آونگ، نمونه آزمون و شمارشگر نوسان آونگ می باشد. پایه دارای نگهدارنده ای می‌باشد که آونگ را بدون وارد شدن نیروی اضافه از محل معین رها کرده و بر روی سطح نمونه آزمون به حرکت در می آورد. آونگ از نوع کونیک دارای یک ساختار باز است که یک میله افقی در بالای آن قرار گرفته و در زیر آن دو گلوله به قطر 005/0± 5  میلی متر قرار دارد. قسمت پایین دستگاه به یک نشانگر ختم می شود. یک میله عمودی با وزنه قابل حرکت روی آن به میله افقی آونگ وصل شده است که نقش تعادل آونگ را به عهده دارد. وزن کل آونگ باید 2/0±200 گرم باشد. ساعت توقف با زمان سنج به منظور اندازه‌گيري زمان ميرايي نوسانات آونگ اندازه گیری می شود.

شرایط و آماده سازی نمونه آزمون

یک پوشش یکنواخت روی سطح سخت مثل شیشه یا فلز اعمال  در دما و رطوبت مورد توافق بین مشتری و فروشنده  و با ضخامت سطح فیلم خشک شده مورد توافق اعمال می گردد. (ضخامت پوشش باید کنترل شود زیرا ضخامت بر نتیجه زمان و تعداد نوسان آونگ اثر      می گذارد. صخامت حداقل باید 25µm  و یا بیشتر باشد تا تاثیرات زیرایند کاهش یابد.)

روش انجام آزمون

  • پس از اینکه نمونه آزمون (تست پلیت آماده شده) حداقل 16 ساعت در دمای ˚C 2±23 و رطوبت نسبی RH %5±50 قرارداده شد، سختی اندازه گیری شود.
  • نمونه روی پایه نگهدارنده قرار داده شود و آونگ به آرامی روی نقطه اتکا اولیه منتقل شود.
  • آونگ به اندازه 6 درجه منحرف و بعد رها گردد و بلافاصله كورنومتر روشن شود.
  • زمان نوسانات رفت و برگشت برای کاهش زاویه از 6 تا 3 درجه برای آونگ کونیک ثبت گردد.
  • مراحل انجام آزمون برای حداقل 2 نقطه از سطح نمونه آزمون تکرارشود.

 

 

روش آزمون B– آونگ پرسوز

 تجهیزات

دستگاه شامل پایه نگهدارنده به منظور نگهداری آونگ، نمونه آزمون و شمارشگر نوسان آونگ می باشد. پایه دارای نگهدارنده ای می باشد که آونگ را بدون وارد شدن نیروی اضافه از محل معین رها کرده و بر روی سطح نمونه آزمون به حرکت در می آورد. آونگ از نوع پرسوز میله افقی در بالای آن قرار دارد و در زیر میله دو گلوله به قطر قطر 005/0± 8 میلی‌متر قرار دارد و آونگ به آن آویزان است. قسمت پایین دستگاه به یک نشانگر ختم می شود. یک میله عمودی با وزنه قابل حرکت روی آن به میله افقی آونگ وصل شده است که نقش تعادل آونگ را به عهده دارد. وزن کل آونگ باید  1/0±500  گرم باشد. مرکز ثقل باید 1/0±60 میلی متر و زیر تکیه گاه باشد و نشانگر در فاصله 2/0±400 زیر صفحه قرار گرفته باشد.

روش انجام آزمون

  • پس از اینکه نمونه آزمون (تست پلیت آماده شده) حداقل 16 ساعت در دمای ˚C 2±23 و رطوبت نسبی RH %5±50 قرارداده شد، سختی اندازه گیری شود.
  • نمونه روی پایه نگهدارنده قرار داده شود و آونگ به آرامی روی نقطه اتکا اولیه منتقل شود.
  • آونگ به اندازه 12 درجه منحرف و بعد رها گردد و بلافاصله كورنومتر روشن شود.
  • زمان نوسانات رفت و برگشت برای کاهش زاویه از 12 تا 4 درجه برای آونگ پرسوز ثبت گردد.
  • مراحل انجام آزمون برای حداقل 2 نقطه از سطح نمونه آزمون تکرارشود

لغزیدن یا سرخوردگی آونگ را بررسی نمایید. در صورتی که آونگ در طول تست دچار لغزندگی شود، نتیجه حاصل غیرقابل قبول می باشد و تست باید تکرار شود.

گزارش

اطلاعات زیر را گزارش کنید:

  • میانگین و دامنه مقادیر بدست آمده برای سختی‌سنج که بر حسب ثانیه بدست آمده برای نمونه آزمون گزارش شود.
  • کارخانه تولید کننده و مدل سختی‌سنج گزارش شود.
  • میانگین و دامنه بدست آمده ضخامت پنل ها و روش بکاربرده شده برای تعیین ضخامت در طول آزمایش گزارش شود.
  • دما و رطوبت نسبی در طول آزمایش گزارش شود.
  • ملزومات و شرایط تکنیک اجرای رنگ روی سطح تست پلیت مورد استفاده نیز گزارش شود.

روش آزمون تعیین سختی فیلم رنگ با استفاده از مدادهای گرافیتی استاندارد

خلاصه روش آزمون

یک پانل دارای پوشش، بر روی یک سطح افقی ثابت شده قرار داده می شود. مداد مورد استفاده به عنوان سختی سنج روی فیلم با      زاویه °45 توسط اپراتور محکم قرار داده می شود و در خلاف جهت اپراتور با نیروی یکنواخت حرکت داده می شود، خط کشیده شده باید حداقل حدود 5/6 میلی متر باشد. فرآیند سنجش سختی پوشش با سخت ترین مداد آغاز شده و به ترتیب با مدادهای با سختی کمتر ادامه می یابد.

کاربرد و استفاده

اندازه گیری سختی به وسیله سختی سنج مدادی برای بررسی سختی پوشش های صنعتی و بررسی مقاومت به سختی فیلم های پوششی یا شفاف استفاده می شود. این روش آزمون همچنین به منظور ارزیابی و بهبود کیفیت پوشش ها به خصوص در زمانی که پوشش اجرا شده تحت حرارت خشک می گردد، بکار می رود. این روش آزمون به منظور ارزیابی کنترل تولید در یک آزمایشگاه می تواند مفید واقع شود. باید در نظر گرفته شود که زمانی که از سختی سنج مدادی با برندهای یکسان استفاده نشود، نتایج حاصل شده در آزمایشگاه های مختلف      می تواند متفاوت باشد.

تجهیزات

  • مجموعه کاملی از مدادهای استاندارد با سختی های متفاوت از 6B تا 6H مورد نیاز می باشد. مدادهای مورد استفاده نقشه کشی یا طراحی با سختی های زیر مورد استفاده قرار می گیرند:

تفاوت بین مقیاس دو مداد گرافیتی

باید به عنوان یک واحد اندازه گیری در نظر گرفته شود.

  • نگهدارنده
  • مداد تراش مکانیکی- مداد تراش برای آماده کردن نوک مداد ها
  • کاغذ سنباده شماره 400

آماده سازی نمونه و شرایط

با استفاده از ابزار مناسب سطح پوشش داده شود تا سطحی صاف با زیرآیندی سفت و محکم و کیفیت مناسب که بیانگر سطح مناسب باشد اجرا گردد. شرایط خشک شدن کامل قبل از شروع انجام آزمون با توجه به توافق بین خریدار و فروشنده تعیین می گردد.

ضخامت سطح پوشش ها با توجه به توافق بین خریدار و فروشنده تعیین می گردد. حداقل ضخامت فیلم خشک رنگ جت کاهش تاثیر زیرآیند بر نتیجه آزمون mµ25  توصیه می شود. آزمون در دمایºC 2 ±23  و رطوبت نسبی% 5±50 انجام شود.

روش انجام آزمون

  • پوشش را با ضخامت توافق شده روی سطح اعمال کنید. قبل از انجام آزمون با تراش مکانیکی نوک مداد ها را به گونه ای بتراشید که 5 الی6 میلی متر از نوک مداد نمایان باشد.
  • سپس مداد را به صورت عمودی با زاویه 90 درجه روی کاغذ سنباده بکشید تا تیزی نوک مداد رفع شده و مقطعی با قوس منظم و صاف بدون هیچ گونه گوشه و لبه ای به دست آید. در شکل زیر، مداد چوبی و مداد مکانیکی به عنوان سختی سنج نشان داده شده است.
  • برای انجام آزمون، قطعه پوشش داده شده را به شکل افقی روی سطحی صاف قرار دهید و از سخت ترین مداد شروع کنید. مداد با زاویه 45 درجه به کمک ارابه روی سطح قرار می گیرد و با فشار یکنواخت سطح فیلم به اندازه 5/6 میلی متر خراشیده می شود.
  • این کار با مدادهایی با سختی کمتر تکرار شود تا اولین مدادی که در فاصله حدود 3 میلی متر از خط 5/6 میلی متری خراشی روی فیلم ایجاد نکند، مشخص شود (برای هر نمونه، آزمون را دو مرتبه انجام دهید). سختی این مداد به عنوان سختی فیلم گزارش  می شود. این فرایند را تا جایی ادامه دهید که سطح فیلم به صورت کامل خراش داده نشود. به منظور اندازه گیری سختی فیلم خراش های ایجاد شده بر روی سطح فیلم باید به حالت محو در نظر گرفته شوند. شماره سخت ترین مدادی که خراش کاملی را روی سطح ایجاد نمی کند را یادداشت نمایید.

 

 

گزارش

مواردی که باید گزارش شود:

  • سخت ترین مدادی که در فاصله 3 میلی متر از خراش 5/6 میلی متری، خراشی روی سطح ایجاد نمی کند.
  • سخت ترین مدادی که نمی تواند فیلم را تخریب کند.
  • حد بالا و پایین مدادهای استفاده شده و سازنده مدادها
  • شرایط استاندارد انجام آزمون و محل آزمون

 

سختی سنج قلمی رنگ و پوشش(تست خراش رنگ و پوشش سطح)

ابزاری جهت تست سختی و مقاومت  به خراش پوشش ها

 

این ابزار به دلیل کوچک بودن آن به راحتی قابل حمل است و کار با این دستگاه بسیار آسان است. سختی سنج فنری یک ابزار جیبی برای تست سختی و مقاومت در برابر سایش/خراش موادی مانند پوشش‌ها، لاک‌ها، پلاستیک‌ها یا محصولات مرتبط است.

تجهیزات

ابزار به صورت یک قلم به طول 160 میلی متر و قطر خارجی 16 میلی متر و وزن 250 گرم می باشد که فنر مورد نظر در داخل بدنه قلم قرار داده می شود و یک پیچ تنظیم فشار در کنار قلم قرار دارد که نیروی وارد شده بر سطح از طریق  قفل این پیچ تنظیم می گردد و نوک قلم به صورت  گرد با قطر مشخص و از جنس تنگستن کاربید است. قطر نوک قلم 0.75  میلی متر می باشد اما قلم هایی با قطر0.5    میلی متر و1  میلی متر نیز برای سنجش سختی رنگ و پوشش استفاده می شوند.

همچنین این ابزار معمولا با سه نوع فنر عرضه می شود و هر فنر دارای رنگ مشخص و محدوده نیروی وارد شده مشخصی بر سطح می باشد:

  • N   0-3 )فنر با رنگ سفید مشخص شده است)( دقت اندازه گیری 1 نیوتن می باشد.)
  • 0-10 N (فنر با رنگ آبی مشخص شده است) (دقت اندازه گیری5 نیوتن می باشد.)
  • 0-20 N (فنر با رنگ قرمز مشخص شده است) (دقت اندازه گیری 0 نیوتن می باشد.)
  • فنر با رنگ آبی نرم تر و برای پوشش های با سختی کمتر استفاده می شود. و فنر قرمز برای پوشش های با سختی بالاتر استفاده می شوند.

 

درجه بندی تنظیم پیچ روی دستگاه برای هر رنگ فنر متفاوت می باشد. که مقدار وزن وارد شده بر سطح را با قفل این پیچ تنظیم می شود.

فنر قرمز 0 gr 600 gr 1200 gr 1800 gr 2400 gr 3000 gr
فنر آبی 0 gr 200 gr 400 gr 600 gr 800 gr 1000 gr
فنرسفید 50 gr 100 gr 150 gr 200 gr 250 gr 300 gr

 

نیروی وارد شده بر سطح  بر اساس واحد gr/mm2  بیان می شود.

 

 

 

روش انجام آزمون

ابزار به صورت عمودی بر روی سطح آزمایش قرار داده شود و نوک کاربید تنگستن با فشار ثابت مشخصی روی سطح کشیده شود، خط به طول 5 تا 10 میلی متر با سرعت تقریبی mm/sec  10ترسیم شود. قلم باید خراشی ایجاد کند که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده باشد. اگر فشار فنر خیلی زیاد باشد خراش کاملا مشخص است اگر خیلی کم باشد، هیچ خراشی ظاهر نمی شود. فشار فنر نباید خیلی زیاد و یا خیلی کم باشد. فشار روی نوک قلم را می توان با استفاده از لغزنده یا با تعویض فنر تغییر داد. علامت بصری روی سطح پس از استفاده از سختی سنج نشان دهنده خرابی سختی سطح یا مقاومت در برابر سایش/خراش است. این دستگاه هم بر روی سطوح صاف و منحنی قابل استفاده می باشد. پس از آنکه با استفاده از ابزار خراش مناسب بر روی سطح ایجاد گردید عدد نوشته شده بر حسب گرم در کنار پیچ تنظیم یاداشت شود و با توجه به قطرسطح مقطع نوک قلم که 0.75  میلی متر می باشد. باتوجه به فرمول زیر سختی پوشش بر اساس gr/mm2  گزارش شود.

وزن تنظیم شده بر حسب گرم در کنار پیچ تنظیم( gr)
= سختی پوشش بر اساس gr/mm2
0.75

مراجع:

  • ASTM D4366- Standard Test Methods for Hardness of Organic Coatings by Pendulum Damping Tests
  • ASTM D 3363-11 Standard Test Method for Film Hardness by Pencil Test

 تنظیم و اقتباس گزارش: ستاره عسگری